İnsan hakları evrensel beyannamesi
Giriş
İnsanlık ailesinin tüm üyelerinin doğuştan gelen onurunu ve eşit ve devredilemez haklarını tanımanın dünyada özgürlük, adalet ve barışın temeli olduğunu,
İnsan haklarının göz ardı edilmesi ve hor görülmesinin insanlık vicdanını derinden yaralayan barbarca eylemlere yol açtığını ve insanların korku ve yoksulluktan uzak bir dünyada ifade ve inanç özgürlüğüne sahip olmalarının en yüksek amaç olarak ilan edildiğini,
İnsanların zulüm ve baskıya karşı son çare olarak ayaklanmaya mecbur kalmamaları için insan haklarının hukukun üstünlüğü ile korunmasının esas olduğunu,
Uluslar arasında dostane ilişkilerin geliştirilmesinin önemli olduğunu,
Birleşmiş Milletler halklarının Birleşmiş Milletler Antlaşması’nda temel insan haklarına, insan kişiliğinin onur ve değerine ve erkeklerle kadınların eşit haklarına olan inançlarını yeniden teyit ettiklerini ve daha geniş bir özgürlük içinde sosyal ilerlemeyi ve daha iyi yaşam standartlarını teşvik etmeye kararlı olduklarını,
Üye Devletlerin, Birleşmiş Milletler ile işbirliği içinde insan haklarına ve temel özgürlüklere evrensel saygıyı ve bunlara uyulmasını sağlamayı taahhüt ettiklerini,
Bu hak ve özgürlüklerin ortak bir anlayışa sahip olunmasının bu taahhüdün tam olarak gerçekleştirilmesi için büyük önem taşıdığını,
Şimdi, bu nedenle,
Genel Kurul,
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’ni, her bireyin ve toplumun her organının, bu Beyanname’yi sürekli göz önünde bulundurarak, öğretim ve eğitim yoluyla bu hak ve özgürlüklere saygıyı teşvik etmeye ve ulusal ve uluslararası ilerici önlemlerle bunların evrensel ve etkili bir şekilde tanınmasını ve gözetilmesini sağlamaya çalışacağı, hem Üye Devletlerin halkları arasında hem de yetki alanlarındaki toprakların halkları arasında ortak bir başarı standardı olarak ilan eder.
Madde 1
Bütün insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler ve birbirlerine karşı kardeşlik ruhuyla hareket etmelidirler.
Madde 2
Herkes, ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasi veya diğer görüşler, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğum veya diğer statüler gibi herhangi bir ayrım gözetmeksizin bu Beyanname’de belirtilen tüm haklara ve özgürlüklere sahiptir. Ayrıca, bir kişinin bağlı olduğu ülkenin veya bölgenin siyasi, hukuki veya uluslararası statüsüne dayalı olarak hiçbir ayrım yapılmayacaktır; bu ülke veya bölge bağımsız, vesayet altında, kendi kendini yönetmeyen veya egemenliği herhangi bir şekilde sınırlandırılmış olsa bile.
Madde 3
Herkesin yaşam, özgürlük ve kişisel güvenlik hakkı vardır.
Madde 4
Hiç kimse kölelik veya kulluk altında tutulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü şekliyle yasaktır.
Madde 5
Hiç kimse işkenceye, zalimane, insanlık dışı veya onur kırıcı muamele veya cezaya tabi tutulamaz.
Madde 6
Herkesin, her yerde hukuk önünde bir kişi olarak tanınma hakkı vardır.
Madde 7
Herkes kanun önünde eşittir ve herhangi bir ayrım gözetilmeksizin kanunun eşit korumasından yararlanma hakkına sahiptir. Herkes, bu Beyanname’ye aykırı her türlü ayrımcılığa ve böyle bir ayrımcılığa teşvik eden her türlü eyleme karşı eşit korunma hakkına sahiptir.
Madde 8
Herkesin, anayasa veya kanun tarafından kendisine tanınan temel hakların ihlal edilmesi durumunda, yetkili ulusal mahkemeler tarafından etkili bir hukuki çareye başvurma hakkı vardır.
Madde 9
Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonulamaz veya sürgün edilemez.
Madde 10
Herkes, hak ve yükümlülükleri belirlenirken ve kendisine yöneltilen herhangi bir suçlamada, bağımsız ve tarafsız bir mahkeme tarafından adil ve açık bir şekilde dinlenme hakkına sahiptir.
Madde 11
Herkes, yasaya göre suçlu olduğu kanıtlanana kadar masum sayılma hakkına sahiptir. Hiç kimse, işlendiği sırada ulusal veya uluslararası hukuka göre suç teşkil etmeyen herhangi bir eylem veya ihmal nedeniyle suçlu sayılamaz. Ayrıca, suç işlendiği sırada uygulanabilecek olandan daha ağır bir ceza verilemez.
Madde 12
Hiç kimse, özel yaşamına, ailesine, konutuna veya yazışmalarına keyfi müdahaleye maruz kalamaz; şeref ve itibarına saldırılamaz. Herkes, bu tür müdahalelere veya saldırılara karşı hukukun korumasına hakkı vardır.
Madde 13
Herkes, her devletin sınırları içinde serbestçe dolaşma ve yerleşme hakkına sahiptir.
Herkes, kendi ülkesi de dahil olmak üzere herhangi bir ülkeden ayrılma ve ülkesine geri dönme hakkına sahiptir.
Madde 14
Herkesin, zulümden kaçınmak için başka ülkelerde sığınma talebinde bulunma ve sığınma hakkı vardır.
Bu hak, siyasi olmayan suçlardan veya Birleşmiş Milletler’in amaç ve ilkelerine aykırı eylemlerden doğan kovuşturmalar durumunda ileri sürülemez.
Madde 15
Herkesin bir vatandaşlık hakkı vardır.
Hiç kimse keyfi olarak vatandaşlığından mahrum bırakılamaz veya vatandaşlığını değiştirme hakkı reddedilemez.
Madde 16
Yetişkin erkekler ve kadınlar, ırk, milliyet veya din bakımından herhangi bir kısıtlama olmaksızın evlenme ve aile kurma hakkına sahiptir. Evlilik sırasında ve evliliğin sona ermesi durumunda eşit haklara sahiptirler.
Evlilik, ancak evlenecek kişilerin özgür ve tam rızasıyla yapılır.
Aile, toplumun doğal ve temel birimidir ve toplum ve Devlet tarafından korunma hakkına sahiptir.
Madde 17
Herkesin, tek başına veya başkalarıyla birlikte mal ve mülk edinme hakkı vardır.
Hiç kimse keyfi olarak mal ve mülkünden mahrum bırakılamaz.
Madde 18
Herkesin düşünce, vicdan ve din özgürlüğü hakkı vardır; bu hak, din veya inancını değiştirme özgürlüğünü ve tek başına veya topluluk halinde, kamuya açık veya özel olarak öğretim, uygulama, ibadet ve ayinlerle dinini veya inancını açıklama özgürlüğünü içerir.
Madde 19
Herkesin düşünce ve ifade özgürlüğü hakkı vardır; bu hak, düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemeyi ve herhangi bir medya aracılığıyla ve sınır tanımaksızın bilgi ve fikirleri arama, alma ve yayma özgürlüğünü içerir.
Madde 20
Herkesin barışçıl toplantı ve dernek kurma özgürlüğü vardır.
Hiç kimse bir derneğe üye olmaya zorlanamaz.
Madde 21
Herkesin, doğrudan veya serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla ülkesinin yönetimine katılma hakkı vardır.
Herkesin, ülkesinin kamu hizmetlerine eşit şekilde erişim hakkı vardır.
Hükümetin otoritesinin temeli halkın iradesidir; bu irade, genel ve eşit oy hakkına dayalı periyodik ve dürüst seçimlerle ifade edilir ve gizli oy veya eşdeğer özgür oylama yöntemleriyle yapılır.
Madde 22
Herkesin, toplumun bir üyesi olarak sosyal güvenlik hakkı vardır ve ulusal çaba ve uluslararası işbirliği yoluyla ve her Devletin örgütlenmesine ve kaynaklarına uygun olarak, kişiliğinin özgürce gelişmesi için gerekli olan ekonomik, sosyal ve kültürel hakların gerçekleştirilmesine hakkı vardır.
Madde 23
Herkesin çalışma, işini özgürce seçme, adil ve elverişli çalışma koşulları ve işsizliğe karşı korunma hakkı vardır.
Herkes, herhangi bir ayrım gözetilmeksizin, eşit iş için eşit ücret hakkına sahiptir.
Herkesin, kendisi ve ailesi için insan onuruna yaraşır bir yaşam sağlayacak adil ve elverişli bir ücret hakkı vardır ve gerekirse diğer sosyal koruma yöntemleriyle desteklenir.
Herkesin, çıkarlarını korumak için sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkı vardır.
Madde 24
Herkesin dinlenme, boş zaman değerlendirme, çalışma saatlerinin makul ölçüde sınırlandırılması ve ücretli periyodik tatil hakkı vardır.
Madde 25
Herkesin, kendisinin ve ailesinin sağlık ve refahı için gerekli olan yiyecek, giyim, barınak, tıbbi bakım ve gerekli sosyal hizmetler dahil olmak üzere uygun bir yaşam standardına hakkı vardır. İşsizlik, hastalık, sakatlık, dul kalma, yaşlılık veya kendi kontrolü dışındaki koşullardan kaynaklanan geçim sıkıntısı durumunda güvenlik hakkına sahiptir.
Analık ve çocukluk, özel bakım ve yardım hakkına sahiptir. Evlilik içinde veya dışında doğan tüm çocuklar aynı sosyal korumadan yararlanmalıdır.
Madde 26
Herkesin eğitim hakkı vardır. Eğitim, en azından ilköğretim ve temel aşamalarda ücretsiz olmalıdır. İlköğretim zorunludur. Teknik ve mesleki eğitim genel olarak erişilebilir olmalı ve yükseköğretim, liyakat temelinde herkese eşit şekilde açık olmalıdır.
Eğitim, insan kişiliğinin tam gelişimine ve insan haklarına ve temel özgürlüklere saygının güçlendirilmesine yönelik olmalıdır. Eğitim, tüm uluslar, ırksal veya dini gruplar arasında anlayış, hoşgörü ve dostluğu teşvik etmeli ve Birleşmiş Milletler’in barışı koruma faaliyetlerini desteklemelidir.
Ebeveynler, çocuklarına verilecek eğitim türünü seçme hakkına öncelikle sahiptir.
Madde 27
Herkesin, toplumun kültürel yaşamına özgürce katılma, sanattan yararlanma ve bilimsel ilerlemeye ve bunun nimetlerine ortak olma hakkı vardır.
Herkesin, sahibi olduğu bilimsel, edebi veya sanatsal eserlerden doğan manevi ve maddi çıkarlarının korunması hakkı vardır.
Madde 28
Herkesin, bu Beyanname’de belirtilen hak ve özgürlüklerin tam olarak gerçekleştirilebileceği bir sosyal ve uluslararası düzene hakkı vardır.
Madde 29
Herkesin, kişiliğinin özgürce ve tam olarak gelişebileceği topluma karşı görevleri vardır.
Herkes, hak ve özgürlüklerini kullanırken, yalnızca başkalarının hak ve özgürlüklerine saygı gösterilmesini sağlamak ve demokratik bir toplumda ahlak, kamu düzeni ve genel refahın adil gerekliliklerini karşılamak amacıyla yasayla belirlenen sınırlamalara tabi olacaktır.
Bu hak ve özgürlükler, hiçbir şekilde Birleşmiş Milletler’in amaç ve ilkelerine aykırı olarak kullanılamaz.
Madde 30
Bu Beyanname’nin hiçbir hükmü, herhangi bir Devlet, grup veya kişiye, burada belirtilen hak ve özgürlüklerden herhangi birini yok etmeye yönelik bir faaliyette bulunma veya eylem gerçekleştirme hakkı verdiği şeklinde yorumlanamaz.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (İHEB)
Beyanname Metni
Beyanname’nin Tarihçesi
Beyanname’yi Hazırlayanlar
Uluslararası İnsan Hakları Hukukunun Temeli
İnsan Hakları Hukuku
2025: İHEB 77 Yaşında
İnsan Hakları Beyannamesi Nedir? Morgan Freeman tarafından anlatılmıştır.
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin ilk animasyon versiyonu, Birleşmiş Milletler’in Fransız dijital sanatçı YAK (Yacine Ait Kaci) ile işbirliği sonucu oluşturuldu. YAK’ın çizdiği Elyx karakteri, Birleşmiş Milletler’in ilk dijital elçisidir. Animasyon, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 30 maddesini sembolik hareketlerle hayata geçiriyor.
İHEB 80+ Dilde
Dünyanın dört bir yanındaki insanların, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin maddelerini 80’den fazla dilde okuyun dinleyin ve izleyin.
Beyanname’ye Şekil Veren Kadınlar
Sağda oturan Bayan Eleanor Roosevelt, yanında duran Bayan Hansa Mehta .
Çeşitli ülkelerden kadın delegeler, kadın haklarının Beyanname’ye dahil edilmesinde kilit rol oynadı. Hindistan’dan Hansa Mehta (Eleanor Roosevelt’in üzerinde duran), İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 1. maddesindeki “Tüm insanlar özgür ve eşit doğar” ifadesini “Tüm insanlar özgür, onur ve haklar bakımından eşit doğar” şeklinde değiştirmesiyle tanınır.
