Arılar kovanları terk edecek mi?

Ne Bulundu? (Bilimsel Veriler)

Etki gösteren laboratuvar / kafes çalışmaları

Polonya’da yapılan bir çalışmada, 900 MHz frekansında elektromanyetik alana (RF-EMF) maruz bırakılan bal arılarının hareket, uçuş ve bireysel temas gibi davranışlarında bazı değişiklikler gözlenmiş. Ancak bu etkilerin bazılarının istatistiksel olarak güçlü olmadığı, sadece bazı gruplarda ve belirli süre sonra ortaya çıktığı belirtilmiş.
MDPI

50 Hz’lik (çok daha düşük frekans) elektromanyetik alanlara maruz kalan arılarda antioksidan sistemde değişimler gözlendiği ve bu tür maruziyetin biyolojik stres faktörü olarak değerlendirilebileceği rapor edilmiş.

Modelleme ve simülasyon çalışmaları

Belçika’da yapılan bir çalışmada, arıların çevresindeki gerçek RF-EMF seviyeleri ölçülmüş ve arı modellemesiyle birlikte hangi frekanslarda ne kadar enerji absorbe edebileceği hesaplanmış. Bu çalışma “aradaki farkı” göstermiş, yani yüksek frekanslara geçişin arıların daha fazla radyasyon emmesiyle sonuçlanabileceği yönünde simülasyon bulguları var.

Derleme (literatür incelemeleri / meta-çalışmalar)

Romania merkezli bir derleme çalışması 2007-2024 arası ~80 civarı çalışmayı incelemiş; bu araştırmaların çoğu “non-ionizing electromagnetic radiation” (iyonize olmayan elektromanyetik radyasyon) ve arı davranışı / sağlık üzerindeki etkileri üzerine. Çoğu çalışma, bazı davranışsal değişimler (yön bulma, uçuş davranışları, yem bulma gibi) ya da stres göstergeleri üzerinde etkiler olduğunu bildiriyor. Ancak bu derlemelerde “kovanı terk etme” gibi dramatik sonuçlar genelde doğrudan kanıtlanmamış.

Sınırlamalar / Eksik Noktalar

“5G baz istasyonları” ifadesinin belirsizliği: Çalışmalarda kullanılan EMF kaynakları her zaman “5G baz istasyonu” değil, çeşitli frekanslarda laboratuvar ortamında üretilmiş RF alanları ya da mobil iletişim frekansları (örneğin 900 MHz). 5G teknolojisi, özellikle milimetre dalga (mmWave) frekanslarında çalışanları içeriyor; bu frekansların arılar üzerindeki etkileri henüz geniş çapta ve uzun vadeli laboratuvar + saha çalışmalarında incelenmemiş.

Maruziyet düzeyleri: Laboratuvar ortamında yapılan çalışmalar genellikle “düşük ama kontrollü” yoğunlukta elektromanyetik alan kullanıyor. Gerçek dünyadaki baz istasyonlarının arılara ne kadar elektromanyetik maruziyet sağladığı (özellikle mesafe, malzeme engeller, yön vs.) farklı ve daha düşük olabilir.

Davranışsal sonuçların yorumlanması: “Kovanı terk etme”, “aronun geri dönmemesi”, “yön bulma bozukluğu” gibi etkiler laboratuvar ölçümleriyle veya simülasyonlarla öne sürülmüş olabilir, ama saha çalışmaları (gerçek dünyada arıların kendi doğal kovanlarında, normal çevresel koşullarda) bu sonuçları net şekilde desteklemiyor.

Çok sayıda etken var: Arıların toplu ölümleri veya koloni çöküşleri (Colony Collapse Disorder) gibi sorunlar için bilinen başlıca etkenler; habitat kaybı, tarımda pestisit kullanımı, hastalıklar, parazitler (örneğin Varroa akarları), iklim değişimi, besin bolluğu / çeşitliliği gibi çok sayıda baskı unsuru bulunuyor. Electromagnetic field (EMF) etkisi bunlardan biri olarak tartışılıyor ama bu etkenlerin etkilerini izole etmek zor.

 İddia Ne Kadar Doğru?

İddia tam olarak “yanlış” değil: arılarla ilgili bazı çalışmalarda elektromanyetik radyasyonun davranışsal değişimlere yol açtığı görülüyor; yön-bulma, uçuş, temas vb. işlevlerde farklar çıktı.

Ama “5G base istasyonlarından gelen radyasyon arıların kovanlarını terk etmelerine neden oluyor” gibi kesin ve genelleştirilmiş bir iddia şu anda bilimsel literatürde güçlü bir şekilde desteklenmiyor.

Dolayısıyla, haber olarak bunu verirken “bazı laboratuvar veya simülasyon çalışmaları öne sürüyor ama saha kanıtları sınırlı / çelişkili” gibi temkinli ifadeler kullanmak daha uygun olacaktır.

Kaynak. ChatCBT
Haber Veriyoruz