Kayyum Nedir? Amaç ve Hedefleri Nelerdir?

Kayyumun çıkış tarihi. Kayyum kabul ediliş tarihleri.

Eyl 6, 2025

Kayyum nedir?

Kayyum, kelime anlamı olarak “bir şeyin idaresiyle görevlendirilmiş kişi” demektir.

Hukukta, bir kişi ya da kurum kendi işlerini yürütemediğinde, çıkar çatışması olduğunda veya yönetim boşluğu doğduğunda mahkeme tarafından atanan kişiye kayyum denir.

Türk hukukunda, Medeni Kanun ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nda farklı şekillerde yer alır:

Şahıs için kayyum: Örneğin, küçük ya da kısıtlı bir kişinin malvarlığını korumak için.

Şirket için kayyum: Şirket ortakları arasında anlaşmazlık olduğunda veya şirketin çıkarları tehlikeye düştüğünde.

Belediye için kayyum: Belediye başkanının görevden uzaklaştırılması ya da görevini yapamaz hale gelmesi durumunda İçişleri Bakanlığı veya mahkeme kararıyla atanan yönetici.

Amaçları

Yönetim boşluğunu doldurmak → İlgili kurum ya da kişinin işlerinin aksamaması.

Hak ve menfaatleri korumak → Özellikle çocuk, kısıtlı, şirket ortakları gibi hak sahiplerinin zarar görmemesini sağlamak.

Hukuki ve idari düzeni devam ettirmek → Kurumun veya kişinin işlerinin hukuka uygun şekilde yürütülmesini sağlamak.

Hedefleri

Geçici bir çözüm sunmak: Kayyum, kalıcı yönetim değildir. Amaç, kriz veya belirsizlik ortadan kalkana kadar işleri yürütmektir.

Denge sağlamak: Çıkar çatışmalarında tarafsız bir yönetim oluşturmak.

Kamu düzenini ve güvenliği korumak: Özellikle belediyelere kayyum atandığında devletin gerekçesi, kamu hizmetlerinin aksamasını önlemektir.

Hukuki Dayanakları

Türk Medeni Kanunu (TMK)

426. madde: Kısıtlıların, küçüklerin veya belirli durumlarda çıkar çatışması olan kişilerin işlerini görmek üzere kayyum atanabileceğini düzenler.

Örnek: Küçük yaştaki bir çocuğun miras hakkı söz konusu olduğunda, onun çıkarlarını korumak için kayyum atanır.

Türk Ticaret Kanunu (TTK)

Şirketlerde ortaklar arasında anlaşmazlık olduğunda, mahkeme kayyum atayabilir.

Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK)

133. madde: Bir şirketin suç işlediği iddiasıyla soruşturma veya dava yürütülüyorsa, şirket yönetimine kayyum atanabilir.

Belediyeler için

5393 sayılı Belediye Kanunu, madde 45 ve 46:
Belediye başkanı görevden uzaklaştırılırsa, geçici olarak belediye başkan vekili seçilir. Ancak, terör veya suç örgütüyle bağlantılı suçlamalar varsa, İçişleri Bakanı belediye başkanını görevden alabilir ve yerine kayyum (vali ya da kaymakam) atayabilir.

Sonuç

Yasal dayanağı var → Hem Medeni Kanun’da hem de diğer özel kanunlarda açıkça düzenlenmiş.

Geçici bir tedbir → Kayyum kalıcı yönetici değildir, kriz veya hukuki sorun çözülene kadar görev yapar.

1. Türk Medeni Kanunu (TMK) – Kayyum

Kanun No: 4721

Kabul Tarihi: 22 Kasım 2001

Yürürlük Tarihi: 1 Ocak 2002

İlgili Maddeler: 426 ve devamı

Küçükler, kısıtlılar veya çıkar çatışması olan durumlarda kayyum atanmasını düzenler.

Not: Bu düzenleme aslında Osmanlı’dan beri var olan “vasi ve kayyum” kurumunun modernleştirilmiş halidir. İlk olarak 1926 tarihli Türk Kanunu Medenisi ile hukuk sistemimize girmiştir.

2. Türk Ticaret Kanunu (TTK) – Şirket Kayyumu

Kanun No: 6102

Kabul Tarihi: 13 Ocak 2011

Yürürlük Tarihi: 1 Temmuz 2012

İlgili Maddeler: Şirketlerde yönetim boşluğu ve kayyum atamaları mahkeme eliyle düzenlenir.

Not: 1956 tarihli eski Ticaret Kanunu’nda da vardı, ancak 2011’de güncellenerek yürürlüğe girdi.

3. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) – Şirketlere Kayyum

Kanun No: 5271

Kabul Tarihi: 4 Aralık 2004

Yürürlük Tarihi: 1 Haziran 2005

İlgili Madde: 133

Suç işlendiği iddia edilen şirketlere kayyum atanabileceğini düzenler.