Varoluşun temelindeki değer ve sorumluluk.

İNSANI ANLAMLANDIRMAK: VAROLUŞUN TEMELİNDEKİ DEĞER VE SORUMLULUK
Mehmet Arkın Gürbüz

İnsan, yaratılışın en şerefli varlığı olarak kendisine bahşedilen akıl, irade ve kalp ile diğer mahlukattan ayrılır. Ancak bu üstün vasıflar, aynı zamanda büyük bir sorumluluğu da beraberinde getirir. Bu makalede, insanın varoluş amacını, yaratılıştaki konumunu ve üzerine düşen görevleri felsefi, teolojik ve pratik boyutlarıyla ele alacağız.

İnsanın Ontolojik Analizi

İnsan, madde ve mananın kesiştiği noktada var olan bir varlıktır. Descartes’ın “Düşünüyorum, öyleyse varım” sözü, insanın düşünen bir varlık olduğunu vurgular. Ancak İslam düşüncesinde insan, sadece düşünen değil, aynı zamanda “ahid” veren bir varlıktır. Kur’an-ı Kerim’de “Ben sizin Rabbiniz değil miyim?” (A’raf, 172) hitabına muhatap olmuştur.

Yaratılışın Hikmeti

a) İbadet Boyutu: “Ben cinleri ve insanları ancak bana kulluk etsinler diye yarattım.” (Zariyat, 56) ayeti, yaratılışın temel amacını ortaya koyar.
b) Halifelik Görevi: İnsan, yeryüzünde Allah’ın halifesi olarak (Bakara, 30) adaleti tesis etmekle yükümlüdür.
c) İmtihan Gerçeği: Dünya hayatı, bir imtihan sahnesidir (Mülk, 2) ve insan bu imtihanda iradesini nasıl kullandığıyla değerlendirilecektir.

İnsana Verilen Nimetler ve Sorumluluklar

a) Akıl Nimeti: İnsanı diğer canlılardan ayıran temel özellik
b) İrade Hürriyeti: Seçim yapabilme kabiliyeti
c) Kalbin Keşif Gücü: Marifetullah’a ulaşma potansiyeli

Modern Dünyada Anlam Arayışı

Günümüz insanı, teknolojik gelişmelerle birlikte giderek artan bir anlam buhranı yaşamaktadır. Victor Frankl’ın “İnsanın Anlam Arayışı” eserinde belirttiği gibi, insan acı çekmeye bile bir anlam yükleyebilir. Ancak gerçek anlam, varlığını Yaratıcı’ya borçlu olduğunu idrak etmekle başlar.

Pratik Çözüm Önerileri

Bireysel Düzeyde:
Her sabah niyet tazelemek
Günlük muhasebe (nefs muhasebesi)
Şükür bilinci geliştirmek

Toplumsal Düzeyde:
Adalet temelli ilişkiler kurmak
İyiliği emretmek, kötülükten sakındırmak
Dayanışma kültürünü canlandırmak

İnsan, kendisine verilen potansiyelleri doğru yönde kullanmakla yükümlüdür. Yunus Emre’nin “İlim kendin bilmektir” sözü, bu yolculuğun başlangıç noktasını göstermektedir. Gerçek kurtuluş, insanın kendisini ve Rabbi’ni bilmesi, bu bilinçle hayatını anlamlandırmasıdır. Karanlıklar içinde kıvranan modern dünyaya sunabileceğimiz en büyük ışık, önce kendi iç dünyamızı aydınlatmaktan geçer.

Kaynakça

Kur’an-ı Kerim
İbn Arabi, Fusûsu’l-Hikem
Victor Frankl, İnsanın Anlam Arayışı
Mevlânâ, Mesnevi
Nurettin Topçu, İsyan Ahlakı