Neden dijital paraya geçiliyor?

1. Neden dijital paraya geçiliyor?

Dijital para derken burada hem özel dijital para çözümleri, hem devlet destekli dijital para (örneğin bir merkez bankası dijital para birimi – CBDC) kastediliyor.

a) Finansal kapsayıcılık ve erişim

Dünya çapında bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan ya da bankacılık sistemiyle tam olarak ilişkilendirilmemiş milyarlarca insan var. Dijital para, mobil cihaz ve internet erişimi aracılığıyla bu kitleleri finansal sisteme dahil etme potansiyeline sahip.

Dijital para, fiziksel para basım, nakit taşıma, şube ve ATM altyapısı gibi maliyetleri azaltarak “küçük ölçekli” işlemlere ve kırsal/uzak bölgelere erişimi kolaylaştırabilir.

b) İşlem verimliliği ve maliyetlerin düşürülmesi

Dijital ödemeler genellikle nakit işlemlerine göre daha hızlı, daha az taşıma riskiyle ve potansiyel olarak daha düşük maliyetle yapılabiliyor.

Örneğin devletin ya da bankanın nakit para basımı, taşınması, güvenliği gibi giderleri mevcut; bu giderlerin azaltılması teşvik ediliyor.

c) Yeni finansal hizmet fırsatları

Dijital para teknolojileri (özellikle blokzincir, dijital cüzdanlar) yeni ödeme modelleri, mikro ödeme, sınır ötesi transferler gibi hizmetlerin gelişmesini sağlamış durumda.

Örneğin sınır ötesi ödemeler için geleneksel sistemler yavaş ve masraflı olabiliyor; dijital para bu konuda avantaj sunuyor.

d) Merkezi bankaların yönetişim araçlarını güçlendirmesi

Bir devletin merkezi bankası dijital para çıkardığında (CBDC), para arzı, dolaşım, ödeme sistemleri gibi alanlardaki kontrolü ve gözetimi geliştirilebilir.

Aynı zamanda para politikası araçları, finansal istikrar için yeni imkanlar doğabiliyor.

2. Neden nakit ortadan kaldırılmak isteniyor?

Bu başlıkta “tamamen” ortadan kaldırma değil ama “kullanımını azaltma” eğilimleri üzerinde durmak daha doğru.

a) Suç, kara para aklama, vergi kaybı

Nakit işlemler anonimliği yüksek olan işlemleri kolaylaştırabilir: suç örgütleri, kara para aklama, vergi kaçakçılığı gibi faaliyetlerde nakit tercih edilebiliyor.

Dijital iz bırakır; devlet kurumları için daha fazla saydamlık, denetim imkanı demektir.

b) Kâğıt paranın maliyeti ve lojistik zorluklar

Nakit basımı, dağıtımı, saklanması ve güvenliği önemli maliyet unsurlarıdır; özellikle büyük banknotların üretimi ve nakliyesi.

Özellikle büyük banknotları kaldırma ya da azaltma önerileri, bu maliyetleri düşürme amacı taşıyabiliyor.

c) Para politikası araçlarının etkinliği

Örneğin negatif faiz oranlarının uygulanması, nakit kullanımının yaygın olduğu bir ortamda zorlaşabilir çünkü insanlar “nakit tut” diyerek bankalardan uzaklaşabilirler.

Bu nedenle nakitin kullanımının kontrol edilebilir olması, maliye ve para politikası açısından devletlerin işini kolaylaştırabilir.

d) Dijital ekonomi ve tüketici tercihlerindeki değişim

İnsanlar giderek dijital ve temassız ödeme alışkanlıklarına yöneliyor; mağazalar, servisler nakit yerine dijital ödemeyi teşvik ediyor.

Bu eğilim, “nakit olmasa da olur” düşüncesini güçlendiriyor; ancak burada önemli uyarılar da var (gizlilik, erişim eşitliği gibi).

3. Dikkat edilmesi gereken hususlar

Her ne kadar dijital para geçişinin ve nakit azaltımının birçok avantajı olsa da, bu sürecin riskleri ve toplumsal etkileri de var.

Gizlilik konusu: Dijital ödemeler iz bırakır. Bazı kesimler için “her işlem izleniyor” algısı mevcuttur.

Erişim eşitliği: İnternet erişimi, dijital okuryazarlık, cihaz sahibi olmak gibi unsurlar önem kazanır. Nakit çözümlerden daha az avantajlı konumdaki bireyler dışlanabilir.

Teknoloji riski: Dijital ödeme altyapısının çökmesi, siber saldırılar, bağlantı kopmaları gibi riskler vardır; nakit hâlâ bir yedek olabilir.

Zorunluluk ve özgürlük: Nakitin tamamen kaldırılması, bireylerin ödeme tercihlerinde özgürlüklerini azaltabilir; bazıları bunu “zorunlu dijitalleşme” olarak görüyor.

Kaynak ChatGBT
Haber Veriyoruz