İstanbul için “Ecumenopolis” Teorisi.

“Ecumenopolis” terimi, gerçek bir yerden ziyade teorik ve bilim kurgusal bir kavramdır. Türkçede “küresel şehir” veya “planet şehir” olarak da düşünülebilir.

İşte detaylı açıklaması:

1. Kavramsal Olarak Ecumenopolis Nedir?
Kelime anlamı olarak Eski Yunanca’dan gelir:

Oikoumenē (οἰκουμένη): “Yerleşilmiş dünya” veya “insanlığın tamamı”

Polis (πόλις): “Şehir”

Yani, “tüm gezegeni kaplayan tek bir şehir” anlamına gelir. Bu terim, şehir plancılığı ve fütürizm alanında, bir gezegenin yüzeyinin tamamının veya büyük bir kısmının birleşik bir kentsel yapıyla kaplandığı hipotetik bir senaryoyu tanımlamak için kullanılır.

2. Terimi Kim Ortaya Attı?
Bu kavram, Yunan şehir plancısı Constantinos Doxiadis tarafından 1960’larda ortaya atılmıştır. Doxiadis, insan yerleşimlerinin evrimini incelediği çalışmalarında, nihai hedefin “insanlığın tek bir şehirde birleşmesi” anlamına gelen “ecumenopolis” olacağını öngörmüştür.

3. Gerçek Dünyada Ecumenopolis Var mı?
Hayır, henüz yok. Ancak Dünya üzerinde ecumenopolis’e en yakın örnek olarak gösterilebilecek devasa kentsel bölgeler vardır. Bunlara “megalopolis” (dev şehir) denir.

Japonya – Taiheiyō Belt: Tokyo, Yokohama, Nagoya, Osaka, Kobe ve Kyoto’yu içine alan, yaklaşık 85 milyon nüfuslu bölge.

Çin – Pearl River Delta: Guangzhou, Shenzhen, Hong Kong, Dongguan, Macau ve daha birçok şehrin birleşerek oluşturduğu, 60 milyondan fazla nüfusa sahip devasa bir şehir bölgesi.

ABD – Northeast Megalopolis: Boston’dan Washington D.C.’ye uzanan, New York, Philadelphia ve Baltimore’u içine alan ve “BosWash” olarak da adlandırılan bölge (50 milyondan fazla nüfus).

Bu bölgeler, ecumenopolis kavramına giden yolda, şehirlerin birbirine bağlanarak devasa bir ağ oluşturduğu ara aşamalardır.

4. En Ünlü Ecumenopolis: Coruscant (Bilim Kurgu Dünyasından)
Kavramı popüler kültürde en bilindik hale getiren yer, Star Wars (Yıldız Savaşları) evrenindeki Coruscant gezegenidir.

Coruscant, galaktik cumhuriyetin ve imparatorluğun başkentidir.

Gezegenin tüm yüzeyi, farklı katmanları ve seviyeleri olan devasa gökdelenler, yapay denizler ve ulaşım ağlarıyla kaplanmıştır.

Atmosferi, gezegenin devasa trafiğini yöneten hava araçlarıyla doludur.

“Ecumenopolis” gerçek bir yerin adı değil, bir gezegeni kaplayan dev şehir fikrine verilen isimdir. Bu kavram, Yunanlı bir şehir plancısı tarafından teorize edilmiş ve özellikle Star Wars’taki Coruscant gezegeni sayesinde bilim kurgu severler arasında ün kazanmıştır. Gerçek dünyada ise Japonya’daki Taiheiyō Belt veya Çin’deki Pearl River Delta gibi “megalopolis”ler, bu fikre en yakın örnekler olarak gösterilebilir.

1950’lerde ortaya atılmış bir yer adı değil. Bu bir yanılgıdır.

Ecumenopolis, bir yerin adı değil, bir kavramın, bir fikrin adıdır. Yani “İstanbul” veya “Ankara” gibi somut bir yer ismi değildir. Tıpkı “ütopya” veya “distopya” gibi teorik ve geleceğe dair bir kentsel planlama terimidir.

İşte detaylı açıklama:

1. Ne Zaman ve Kim Tarafından Ortaya Atıldı?
Kavram, 1960’ların sonunda (1950’ler değil) Yunanlı şehir plancısı ve mimar Constantinos A. Doxiadis tarafından ortaya atıldı.

Doxiadis, insan yerleşimlerinin evrimini incelediği çalışmalarında şu aşamaların olacağını öngördü:

Köy (Eopolis)

Kasaba (Polis)

Şehir (Metropolis)

Büyükşehir (Megalopolis)

Kıtalararası Şehir (Ecumenopolis) → İşte bu son aşama, tüm dünyanın tek bir şehir gibi birleşik bir yapı haline gelmesi fikridir.

2. Neden Bir “Yer” Sanılıyor?
Bu kavramın bir “yer adı” sanılmasının iki muhtemel nedeni vardır:

Bilim Kurgunun Etkisi: Kavram, en bilinen şekliyle Star Wars (Yıldız Savaşları) evrenindeki “Coruscant” gezegeni için kullanılır. Coruscant, tam anlamıyla bir ecumenopolistir; yani gezegenin tamamı bir şehirden oluşur. İnsanlar Coruscant’ı görüp öğrendikten sonra, onun gerçek dünyadaki teorik karşılığı olan “ecumenopolis” terimini duyduklarında, onun da bir gezegen veya somut bir yer olduğunu düşünebilirler.

“Polis” Ekinin Yanıltıcılığı: Kelimenin sonundaki “-polis” eki (İstanbul, Annapolis, Indianapolis gibi) genellikle şehir isimlerinde kullanılır. Bu da kelimeyi bir “yer adı” gibi gösterebilir.

Sonuç olarak: Ecumenopolis, 1960’larda ortaya atılmış teorik bir kavramdır. Adı verilmiş, haritalarda gösterilebilen somut bir yer değildir. Türkçeye “küresel şehir” veya “gezegen-şehir” olarak çevrilebilecek bu fikir, şehir planlamacılığı ve fütürizm alanlarında kullanılan akademik bir terimdir.

Evet, “Ecumenopolis” kavramı, özellikle de İstanbul özelinde, akademi ve şehir planlama dünyasında ciddi bir şekilde tartışılan bir teori ve bir uyarı niteliği taşıyor.

Doxiadis’in teorik kavramı, İstanbul’un son yıllarda yaşadığı kontrolsüz büyüme ve Kanal İstanbul gibi mega projeler bağlamında güncelliğini yeniden kazanmış durumda. İstanbul için “Ecumenopolis” teriminin kullanılması, genellikle olumsuz bir gelecek senaryosuna ve bir uyarıya işaret eder.

İstanbul için “Ecumenopolis” Teorisinin ve Endişelerinin Dayanakları:
Kontrolsüz Yayılma (Urban Sprawl): İstanbul’un doğal sınırları (deniz ve ormanlar) dikkate alınmadan, plansız bir şekilde her yöne doğru devasa bir aglomerasyon (birbirine bağlı şehirler bölgesi) halinde yayılması. Artık İstanbul’u bir “şehir” değil, içinde onlarca ilçe, eski kent merkezleri ve banliyöler barındıran dev bir “kentsel bölge” olarak tanımlamak daha doğru.

Mega Projelerin Rolü (Kanal İstanbul): Kanal İstanbul projesi, bu “Ecumenopolis” korkusunu tetikleyen en önemli unsurlardan biri. Eleştirmenlere göre:

Kanal, İstanbul’un Avrupa Yakası’nda yepyeni ve çok geniş bir kentsel yayılma alanı açacak.

Kanalın iki yakasındaki inşaat ruhsatları, dev rezidans projeleri, AVM’ler ve altyapı ağları, mevcut şehri daha da genişleterek adeta bir “şehir içinde şehir” yaratacak.

Bu durum, İstanbul’u Doxiadis’in teorisindeki gibi sonsuz bir kentsel dokuya, yani bir “Ecumenopolis”e dönüştürecek.

Ekolojik ve Sosyal Sonuçlar: Teorinin eleştirisi, bu durumun yaratacağı olumsuzluklar üzerinedir:

Ekolojik Çöküş: Son kalan tarım arazileri, su havzaları ve ormanlık alanların yok olması.

Altyapı Çilesi: Ulaşım, su, atık yönetimi, enerji ihtiyacı gibi temel sorunların daha da içinden çıkılmaz bir hale gelmesi.

Sosyal Adaletsizlik: Merkez ile çevre, erişim imkanları ve yaşam kalitesi açısından daha derin uçurumların oluşması.

Kırılganlık: Bu denli devasa ve tek tip bir yapılaşmanın, olası bir depremde veya krizde çok daha savunmasız olması.

Kimler Kullanıyor ve Neden?
Bu terimi, genellikle şehir plancıları, mimarlar, akademisyenler ve çevre aktivistleri kullanır. Amacı, İstanbul’un mevcut büyüme politikalarının tehlikeli sonuçlarını en uç ve çarpıcı terimle (Ecumenopolis) ifade ederek bir uyarı çekmek ve farkındalık yaratmaktır.

Kayank. DS
Haber Veriyoruz