Cehaleti Yenmek.

Cehaleti Yenmek: İslam Dünyasının Eğitim, Ahlak ve Bilimle Diriliş Reçetesi

İslam coğrafyası, bir zamanlar bilimin, felsefenin ve hoşgörünün merkeziyken, bugün cehaletle mücadele ediyor. Peki, Müslüman bireyler ve toplumlar, cehaleti yenmek için hangi yollara başvurmalı? İşte eğitim, sevgi, saygı ve dürüstlük temelli bir diriliş manifestosu…

Cehalet, sadece okuma yazma bilmemek değil; bilgiye ulaşmamak, onu kullanmamak, eleştirel düşünememek ve en önemlisi, erdemleri yaşamamaktır. Müslüman toplumlar olarak cehaleti yenmek için geçmişimizden ilham alarak, köklü bir zihniyet dönüşümüne ihtiyacımız var.

Tarihi Mirası Hatırlamak: Bilimin Altın Çağı’ndan Ders Çıkarmak

ile 14. yüzyıllar arasında İslam medeniyeti, bilimde ve felsefede altın çağını yaşadı. Bağdat’taki Beyt’ül Hikme (Bilgelik Evi), farklı din ve kültürlerden alimleri bir araya getiren bir bilim merkeziydi. İbn-i Sina’nın tıp alanındaki “El-Kanun fi’t-Tıb” eseri, Avrupa üniversitelerinde 600 yıl ders kitabı olarak okutuldu. El-Harezmi cebirin kurucusu oldu. İbn-i Heysem optik bilimini devrimleştirdi.

Bu dönemin başarısının altında yatan algoritma şuydu:

Aklı ve bilimi önemsemek: Kur’an’ın “Hiç bilenlerle bilmeyenler bir olur mu?” (Zümer, 9) ayeti rehber edinildi.

Farklı kültürlerden öğrenmek: Yunan, Hint ve Fars eserleri tercüme edilip kritik edilerek geliştirildi.

Hoşgörü ve entelektüel merak: Müslüman, Hristiyan ve Yahudi bilim insanları birlikte çalıştı.

Günümüzdeki algoritmik karşılaştırma:

O zaman: Bilgi üretmek ve paylaşmak.

Bugün: Bilgiyi tüketmek ve çoğunlukla taklit etmek.

Eğitimde Köklü Reform: Ezberci Zihniyeti Terk Etmek

Maalesef birçok Müslüman ülkede eğitim, eleştirel düşünceyi ve yaratıcılığı değil, ezberi ve itaati ödüllendiriyor. Bu da cehaletin en büyük besleyicisi.

Çözüm Algoritması:

Sorgulayan nesiller yetiştirmek: “Niçin?” sorusunu soran, araştıran çocuklar yetiştirmek. Hz. İbrahim’in “Rabbim, ölüyü nasıl dirilttiğini bana göster” (Bakara, 260) ayetindeki gibi sorgulayıcı bir tavır benimsemek.

Fen ve sosyal bilimleri bütünleştirmek: Din eğitimi ile pozitif bilimleri birbirine düşman kamplar olarak gören anlayışı terk etmek.

Kız çocuklarının eğitimini önceliklendirmek: Bir toplum ancak kadınları kadar güçlüdür. Peygamber Efendimiz (SAV), “İlim öğrenmek kadın-erkek her Müslümana farzdır” buyurmuştur.

Örnek: Pakistan’lı Nobel ödüllü Malala Yusufzay, kız çocuklarının eğitimi için verdiği mücadeleyle, bu konunun evrensel bir insan hakkı olduğunu gösterdi.

Ahlaki Değerleri İçselleştirmek: Sevgi, Saygı ve Dürüstlük

Cehalet, yalnızca bilgisizlik değil, ahlaki yozlaşmadır. Rüşvet, yalan, adam kayırmak ve tembellik de cehaletin bir parçasıdır.

Değer Temelli Algoritma:

Dürüstlük (Emanet): Hz. Muhammed (SAV) henüz peygamber olmadan “Muhammed’ül-Emin” (Güvenilir Muhammed) olarak anılırdı. Ticaretten siyasete kadar her alanda dürüstlük şart.

Adalet: “Bir topluma olan kininiz, sizi adaletsizliğe sürüklemesin” (Maide, 8) ayeti, tarafsız ve adil olmanın evrensel ilkesini hatırlatır.

Merhamet ve Sevgi (Rahmet): Peygamberimiz, “Merhamet etmeyene merhamet olunmaz” buyurur. Toplumsal ilişkileri kin ve nefret değil, sevgi ve diyalog inşa eder.

Örnek: Bangladeş’li Nobel Barış Ödüllü Muhammad Yunus, mikro-kredi projesiyle yoksullara sadece finansal destek sağlamadı, aynı zamanda onlara güvenerek ve dürüstlüğü teşvik ederek cehaletle mücadelenin ekonomik boyutunu gösterdi.

Modern Dünyayı Anlamak: Teknolojiyi Üretmek ve Etik Kullanmak

Cehaleti yenmek, modern dünyadan tecrit olmak değil, onu anlamak ve yönetmektir. Batı’nın teknolojik üstünlüğünü reddetmek yerine, onu nasıl üretebileceğimizi ve etik sınırlar içinde kullanabileceğimizi öğrenmeliyiz.

Teknoloji Algoritması:

Tüketici değil, üretici olmak: Yapay zeka, yazılım, savunma sanayi gibi alanlarda Ar-Ge’ye yatırım yapmak.

Dijital cehaletle mücadele: Sosyal medyadaki dezenformasyon, dedikodu (gıybet) ve nefret söylemiyle mücadele etmek. “Zannın çoğundan kaçının” (Hucurat, 12) ayetini dijital dünyada da rehber edinmek.

Örnek: Türkiye’deki insansız hava araçları (İHA) teknolojisi, teknoloji üretmenin mümkün olduğunu ve bunun nasıl bir özgüven getirdiğini gösterdi.

Entelektüel ve Ahlaki Bir Diriliş Şart
Cehaleti yenmek, sadece okullar açmakla olmaz. Bu, topyekün bir seferberlik ve zihniyet dönüşümü gerektirir.

Yapmamız Gereken:

Bilgiye Ulaşmak: Kitap okumak, nitelikli dergileri takip etmek, online derslere katılmak.

Bilgiyi Sorgulamak: Her duyduğumuza inanmamak, araştırmak, eleştirel düşünmek.

Bilgiyi Hayata Geçirmek: Öğrendiğimiz iyiliği, doğruluğu, erdemi günlük hayatımızda uygulamak.

Bilgiyi Yaymak: Çevremizdeki insanlara faydalı olmak, onları iyiliğe ve öğrenmeye teşvik etmek.

Unutmayalım ki, İslam’ın ilk emri “Oku!” dur. Yaratan Rabbi’nin adıyla oku. Buradaki “okumak”, sadece bir metni değil; evreni, toplumu, kendimizi ve yaratılışın amacını okumaktır. Cehaleti ancak bu bütüncül “okuma” eylemiyle yenebiliriz.

Haber Veriyoruz