1972 Stockholm Çevre Deklarasyonu

1972 Stockholm Çevre Deklarasyonu

1972’de Paris’te değil Stockholm, İsveç’te düzenlenen Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı sonucunda kabul edilen belge vardır.

Buna Stockholm Deklarasyonu (1972) denir: dünya çapında çevre koruma konusunda ilk büyük uluslararası deklarasyondur.

Sera gazları ya da küresel ısınmayla mücadele içermese de çevre koruma konusunda devletlere ilke ve hedefler verir ve Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP)’nin kurulmasına neden olmuştur.

📌 Paris İklim Anlaşması (Paris Agreement)

Bu ise 1972 değil, 2015 yılında Paris, Fransa’da yapılan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı (COP21) sonucunda kabul edilen uluslararası iklim değişikliği anlaşmasıdır.
UNFCCC

Amaç: Küresel sıcaklık artışını sanayi öncesi döneme göre 2 °C’nin çok altında, mümkünse 1.5 °C altında tutmak; sera gazı emisyonlarını azaltmak, iklim değişikliğine uyum sağlamak ve finansman mekanizmalarını güçlendirmek.

Paris Anlaşması, ülkeler tarafından 22 Nisan 2016’dan itibaren imzalanmaya açıldı ve 4 Kasım 2016’da yürürlüğe girdi.

📌 Özetle

1972’de Paris’te bir iklim anlaşması yoktur.

1972’de çevre konularını ele alan Stockholm Deklarasyonu kabul edilmiştir.

● Paris İklim Anlaşması, 2015’te Paris’te imzalanmış ve iklim değişikliğiyle mücadelede halen geçerli uluslararası bir sözleşmedir.

1972 Stockholm Deklarasyonu Nedir?

Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı (Stockholm, 5–16 Haziran 1972) sonunda yayımlanan Stockholm Deklarasyonu, dünyada çevre sorunlarını ilk kez uluslararası düzeyde tanıyan ve devletlere prensipler koyan bir belgedir.

Deklarasyon, iki ana bölümden oluşur:

Giriş (insan–çevre ilişkisini tanımlayan vizyon)

26 temel ilke (devletlerin sorumluluklarını belirleyen kurallar)

🧭 1) Stockholm Deklarasyonu’nun Temel Felsefesi

Deklarasyonun ana mesajı şudur:

İnsan, hem çevrenin ürünüdür hem de çevreyi tahrip eden varlıktır.
Çevre korunmazsa insanlığın geleceği yok olur.
Kalkınma ve çevre birbirine karşı konamaz; denge şarttır.
Doğal kaynaklar sınırsız değildir; gelecek nesillerin hakkı korunmalıdır.
Bu yaklaşım, 1992 Rio Zirvesi’nin ve 2015 Paris Anlaşması’nın temelini atan ilk fikirdir.

🧩 2) Stockholm Deklarasyonu’nun 26 İlkesi – Özeti

Aşağıda Stockholm Deklarasyonu’nun bütün ilkelerini anlaşılır dille veriyorum:

🔹 İlke 1 — Çevre insanın temel hakkıdır.

Sağlıklı ve iyi bir çevrede yaşamak insan hakkıdır.

🔹 İlke 2 — Doğal kaynaklar korunmalıdır.

Toprak, su, hava, bitkiler, hayvanlar; yani tüm doğal varlıklar akıllıca ve özenle kullanılmalıdır.

🔹 İlke 3 — Yenilemeyen kaynaklar dikkatli kullanılmalıdır.

Petrol, madenler gibi tükenebilir kaynaklar israf edilmeden ve gelecek nesiller düşünülerek tüketilmelidir.

🔹 İlke 4 — Doğal ekosistemler korunmalıdır.
🔹 İlke 5 — Planlama: Çevre koruma kalkınmanın parçası olmalıdır.
🔹 İlke 6 — Zehirli maddeler ve kirleticiler kontrol edilmelidir.
🔹 İlke 7 — Deniz kirliliği önlenmelidir.
🔹 İlke 8 — Ekonomik kalkınma çevreyi yok etmemelidir.
🔹 İlke 9 — Çevre sorunlarının çözümünde bilim ve teknoloji kullanılmalıdır.
🔹 İlke 10 — Kalkınmakta olan ülkelere destek verilmelidir.

Çevreyi koruma çabası, fakir ülkelere ekonomik yük getirmemelidir.

🔹 İlke 11 — Çevre yasaları ulusal olarak oluşturulmalıdır.
🔹 İlke 12 — Sınır aşan çevre zararları önlenmelidir.

Bir ülkenin yaptığı çevre kirliliği başka bir ülkeye zarar veriyorsa bu kabul edilemez.

🔹 İlke 13 — Denizlerin, okyanusların, uluslararası alanların korunması gerekir.
🔹 İlke 14 — Zararlı maddelerin başka ülkelere aktarılması yasaktır.
🔹 İlke 15 — Savaş çevreyi yok eder; barış esastır.
🔹 İlke 16 — Kirleten öder prensibi.

Çevreye zarar veren kişi/kuruluş kendi maliyetini üstlenmelidir.

🔹 İlke 17 — Çevresel etki değerlendirmesi gereklidir.
🔹 İlke 18 — Doğal afetler konusunda uluslararası işbirliği.
🔹 İlke 19 — Uluslararası çevre bilgisi paylaşılmalıdır.
🔹 İlke 20 — Çevre eğitimi geliştirilmelidir.
🔹 İlke 21 — Devletlerin çevreyi koruma sorumluluğu vardır.

Bu ilke bugün hâlâ çevre hukukunun temelidir:
Her devlet kendi sınırları içinde çevreyi korumakla yükümlüdür.

🔹 İlke 22 — Sınır aşan zararlar için tazminat ve sorumluluk mekanizmaları oluşturulmalıdır.
🔹 İlke 23 — Farklı ekonomik gelişmişlik düzeyleri dikkate alınmalıdır.
🔹 İlke 24 — Uluslararası anlaşmazlıklar barışçıl yöntemlerle çözülmelidir.
🔹 İlke 25 — İnsan ve çevre birbirinden ayrılamaz bir bütündür.
🔹 İlke 26 — Nükleer silahlar ve savaşlar insanlık için tehdittir.

Zirvenin en kritik ifadelerinden biri:
Nükleer savaş, çevreyi ve insanlığı yok eder.

📌 Stockholm Deklarasyonu Neden Önemlidir?
✔ İlk kez “çevre hakkı” kavramını ortaya koydu.
✔ Devletleri çevreyi korumaya hukuken sorumlu kıldı.
✔ Bugünkü Paris İklim Anlaşması’nın öncüsü oldu.
✔ “Sürdürülebilir kalkınma” düşüncesi ilk kez burada filizlendi.
✔ UNEP (Birleşmiş Milletler Çevre Programı) bu deklarasyon sayesinde kuruldu.
🧠 Kısaca Stockholm Deklarasyonu

Bir “iklim” sözleşmesi değildir ama iklim hukukunun temelini atan belgedir.

Tüm dünya devletlerini “çevreyi korumak insanlığın ortak görevidir” düşüncesine yönlendirmiştir.

26 ilke bugün hâlâ çevre ve iklim politikalarının çekirdeğini oluşturur.

Kaynak : ChatGBT
Haber Veriyoruz